ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ
Οι μεγάλες γιορτές του Δωδεκαημέρου –τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά μαζί με τη γιορτή του Μ. Βασιλείου, τα Φώτα– είναι μέρες χαράς ξεχωριστής για τους Χριστιανούς. Όπου κι αν ζούν, γιορτάζουν τις άγιες αυτές μέρες.
Έτσι και στη Μικρά Ασία, όπου κατοικούσαν Έλληνες Χριστιανοί μέχρι το 1922, ζούσαν τα Χριστούγεννα με ιδιαίτερες ετοιμασίες. Ο Δεκέμβριος μήνας μάλιστα στην περιοχή της Ερυθραίας, απέναντι από τη Χίο, ονομαζόταν Χρουστουεννέρης ή Χρουστουεννάς ή Χριστουγεννάς. Όλες αυτές οι γιορτές συνολικά λέγονταν Καλές Μέρες ή Μεγάλες Σχολάδες ή Μεγάλες Γιορτάδες και θεωρούνταν μέρες «πίσηνες» (επίσημες).
Τα κάλαντα ήταν για τα παιδιά μεγάλη χαρά, για την οποία ετοιμάζονταν από ημέρες.
Στη Χερσόνησο της Ερυθραίας τα αγόρια έλεγαν τα κάλαντα, «κάλαντρα», παρέες-παρέες κρατώντας χάρτινα φαναράκια και ένα χάρτινο ομοίωμα εκκλησιάς, που συμβόλιζε την Αγια-Σοφιά και ήταν φωτισμένο με ένα κερί που συμβόλιζε τη θερμή πίστη. Σε άλλα μέρη κρατούσαν καραβάκια, που έφθαναν κάποτε και τα τρία μέτρα και που στολίζονταν με τον δικέφαλο αετό. Έλεγαν τα κάλαντα το βράδυ, όπως άλλωστε αρχίζουν «Καλήν εσπέραν, άρχοντες…». Τα κεράσματα ήταν συνήθως γλυκά, αυγά, κολίκια (είδος γλυκίσματος), ξηροί καρποί και, σπανιότερα, νομίσματα.
Μεγάλες ήταν οι ετοιμασίες για τις μεγάλες γιορτές. Μια μεγάλη αρχοντιά σε όλα τα σπιτικά, πλούσια και φτωχά.
Υπήρχαν και άλλες ετοιμασίες, πιο σημαντικές. Στη Σμύρνη αλλά και σε άλλες μικρασιατικές πόλεις, από την παραμονή των Χριστουγέννων όλη η οικογένεια ήταν στο πόδι. Από νωρίς το απόγευμα άρχιζε η καθαριότητα πρώτα των παιδιών. Θα μεταλάμβαναν «του Χριστού τη μέρα» που ξημέρωνε, και γι’ αυτό, «ήπρεπε» να γίνει ειδική καθαριότητα «σώμα και ψυχή», όπως έλεγε η μητέρα στα παιδιά.
Μετά την καθαριότητα και την προσευχή μπροστά στην εικόνα του Χριστού ερχόταν η σειρά για τα χειροφιλήματα της συγχώρησης. Τα παιδιά θα ζητούσαν τη συγχώρηση πρώτα από τον παππού και τη νενέ (γιαγιά), που βρίσκονταν κοντά τους κείνες τις μέρες, έπειτα από τον πατέρα και τη μητέρα. Δεν ξεχνούσαν βέβαια από τις προηγούμενες μέρες και τη νονά. Αυτό το χειροφίλημα είχε και άλλη χαρά. Γιατί η νονά μετά το χειροφίλημα και τις ευχές «να γίνουν καλοί Χριστιανοί» «ήβαζε κάμποσα μεταλλίκια (νομίσματα) στις τσέπες των βαφτισιμιών της λέγοντας: «για να ανάψετε κερί αύριο που θα μεταλάβετε».
Ανάλογες ήταν και οι ετοιμασίες από τα μεγαλύτερα πρόσωπα της οικογένειας. Όλων τα πρόσωπα έλαμπαν, όλων οι καρδιές χαίρονταν και περίμεναν το πρωί πρωί φορώντας τα «κατακαλά» τους ρούχα να βρεθούν στην εκκλησία να ψάλουν το «Χριστός γεννάται, δοξάσατε…» και όλη την ημέρα να ανταλλάσσουν ευχές με συγγενείς και φίλους. Και βέβαια, δεν ξεχνούσαν κι αυτούς που είχαν ανάγκες ή είχαν πένθος. Όλοι έπρεπε να νιώσουν τη γιορτή της αγάπης του Θεού, που ήρθε στη γη για τη χαρά του ανθρώπου.
Όμορφες συνήθειες, γεμάτες πίστη, αγάπη κι αρχοντιά. Εκφράσεις του ευλογημένου πνεύματος της αγαπημένης μας μικρασιατικής γης.
Κ.Ι.
Περιοδικό «ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΙΚΗ», Δεκέμβριος 2025
