Πρώτος μήνας του Φθινοπώρου και ένατος στον ετήσιο κύκλο ο «Σταυριάτης» ή «Σταυρίτης», ο «Τρυγομηνάς» ή «Τρυγητής», ο «Σποριάς», ο γνωστός σε όλους μας Σεπτέμβριος. Το όνομά του προέρχεται από το αριθμητικό septem (σέπτεμ = επτά), καθώς ήταν ο έβδομος μήνας του αρχαίου δεκάμηνου ρωμαϊκού ημερολογίου. Αργότερα, με την καθιέρωση του Ιουλιανού Ημερολογίου (45 μ.Χ.), με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου ο Σεπτέμβριος μετακινήθηκε στην ένατη θέση, χωρίς όμως να αλλάξει η ονομασία του.
Στο έμπα του ευχές κι αναφορές με σημασία· «Καλό μήνα», «Καλή χρονιά», «Καλή αρχή στο σχολείο» και «Καλή πρόοδο». Συναισθήματα ανάμικτα με καλοκαιρινές εικόνες, βιώματα και εμπειρίες που γίνονται πια αναμνήσεις και συντροφεύουν νοσταλγικά, αλλά όμως καταφέρνουν και δυναμιτίζουν την επάνοδο στην καθημερινότητα με νέο ξεκίνημα, νέα αρχή, νέους στόχους, σχέδια, αποφάσεις, και όνειρα!
Και μπορεί βέβαια ο καιρός τα τελευταία χρόνια να επιμένει καλοκαιρινός, η φύση όμως αρχίζει να δίνει το δικό της φθινοπωρινό στίγμα· χρυσοκόκκινα φύλλα θροΐζουν απαλά συνοδεύοντας το ταξίδι των μικρών νεφών που γκριζάρουν του ουρανού τ’ απέραντο γαλάζιο και που και που δροσίζουν με τις πρώτες αραιές ψιχάλες σκορπώντας αρώματα νοτισμένης γης.
Ωστόσο κατά τους βυζαντινούς χρόνους ο Σεπτέμβριος καθιερώθηκε ως πρώτος μήνας του εκκλησιαστικού έτους, γι’ αυτό µέχρι και σήµερα η Εκκλησία εορτάζει την 1η Σεπτεµβρίου ως αρχή του νέου εκκλησιαστικού έτους. Μ᾽ άλλα λόγια, για την Εκκλησία είναι πρωτοχρονιά. Σύµφωνα µέ παλιά ρωμαϊκή συνήθεια, η οποία µεταφέρθηκε και στο Βυζάντιο, την 1η Σεπτεμβρίου άρχιζε το οικονομικό έτος, όπως μαρτυρεί και το ίδιο το όνομα Ίνδικτος από τη λατινική λέξη indictio – indictus, που σήμαινε αυτοκρατορικό θέσπισμα, διάγγελμα με το οποίο καθοριζόταν ο φόρος που όφειλαν να πληρώνουν κάθε χρόνο την 1η Σεπτεμβρίου οι υπήκοοι του ρωμαϊκού κράτους. Αρχή επομένως της Ινδίκτου, σημαίνει αρχή της νέας περιόδου, αρχή του νέου εκκλησιαστικού έτους.
Την Πρωτοσεπτεμπριά οι αγρότες ξεκινούν τις γεωργικές εργασίες. Ο σπόρος που είναι προορισμένος για τη σπορά στέλνεται στην εκκλησία για να ευλογηθεί και κάποιοι κρεμούν στο εικονοστάσι το σύμβολο της «Αρκιχρονιάς»: μια αρμαθιά από καρπούς: ρόδι, σταφύλι, κυδώνι κ.α. Η πρώτη ημέρα του (Σεπτέμβρη) Τρυγητή χαιρετίζεται σε πολλά μέρη της πατρίδας μας με τύμπανα και τραγούδια. Αμπελώνες και πατητήρια έχουν την τιμητική τους, καθώς ο τρύγος συνεχίζεται, τα κελλάρια γεμίζουν με βαρέλια γεμάτα με νέο κρασί κι ο μούστος κερνά παραδοσιακές σπιτικές λιχουδιές.
Έχει γιορτές κι έχει χαρές το συναξάρι του Σεπτέμβρη. Πόσες μορφές Αγίων και μαρτύρων κοσμούν τούτο τον μήνα! Ποιον να ξεχωρίσεις να προβάλεις; Τις 40 Άγιες με τον δάσκαλό τους (Καλλιρρόη, Χαρίκλεια, Πηνελόπη, Κλειώ, Θάλεια…), την αγία Ευφημία, τις τρεις θυγατέρες με τη μάνα τους Σοφία, Πίστη, Ελπίδα και Αγάπη, τον άγιο Ευστάθιο η τον αγαπημένο μαθητή, απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη τον Θεολόγο;
Μία βδομάδα μετά την Πρωτομηνιά-Πρωτοχρονιά είναι το Γενέσιο της Θεοτόκου κι η Παναγιά η Γιάτρισσα λαμπροστολίζεται, κι αργότερα στις 23 πανηγυρίζει η Παναγιά η Μυρτιδιώτισσα στα Κύθηρα. Καταμεσής σχεδόν –στις 14 του μήνα– η Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού, μεγάλη μέρα για τη Χριστιανοσύνη ολάκερη, που την τιμά και τη σέβεται με νηστεία αλάδωτη, ύμνους και αναγνώσματα σαν τη Μ. Παρασκευή. Προσκυνούν οι ορθόδοξοι πιστοί το Τίμιο Ξύλο υψωμένο μέσα στα βασιλικά, που παίρνουν για ευλογία, κι αναπιάνουν το προζύμι για να ετοιμάσουν τα πρόσφορα, που θα πηγαίνουν ολοχρονίς στην εκκλησιά.
Έχει στιγμές μοναδικές ο πρωτομήνας του Φθινοπώρου. Πρώτο κουδούνι του σχολειού, που θα γεμίσει τις αυλές και θ’ ακουστούν γέλια, φωνές∙ παιδιά και δάσκαλοι θα πουν ευχές «Καλή χρονιά», «Καλή δουλειά!». Νέο ξεκίνημα, φίλοι παλιοί κι αντάμωμα και νέοι, χωρίς τα λάθη τα παλιά, όλα καινούργια και πρωτόγνωρα!
Ας είναι ευλογημένη και καλή, καρπούς γεμάτη, σε γνώσεις κι αρετή! Και ο Σεπτέμβριος θα είναι μόνο η αρχή!
Φ.
Περιοδικό “Προς τη ΝΙΚΗ” Σεπτέμβριος 2021