Το Αιγαίο μας, το θησαυροφυλάκιο αυτό του ανεκτίμητου υλικού και πνευματικού πλούτου της πατρίδας μας, εποφθαλμιούν θρασύτατα οι «εξ Ανατολών γείτονές» μας. Οι προκλήσεις και οι απειλές τους έγιναν πια καθημερινή πραγματικότητα. Στα δελτία ειδήσεων ακούμε συνεχώς για παραβιάσεις του «εθνικού εναέριου χώρου», «του FIR Αθηνών», για αμφισβήτηση της «υφαλοκρηπίδας» και της «ΑΟΖ», για «επέκταση της Αιγιαλίτιδας Ζώνης» που μπορεί ν᾽ αποτελέσει «casus belli» (=αιτία πολέμου) κ.λπ.
Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά; Τι κρύβουν οι όροι αυτοί του Διεθνούς Δικαίου και ποια αναφαίρετα δικαιώματα της εθνικής μας κυριαρχίας, κατοχυρωμένα από διεθνείς Συνθήκες, αμφισβητούνται; Ας κάνουμε μια πρώτη προσπάθεια για να τα προσεγγίσουμε, ξεκινώντας από τον όρο:
ΕΘΝΙΚΟΣ ΕΝΑΕΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Έτσι ονομάζεται ο εναέριος χώρος που εκτείνεται πάνω από την επικράτεια ενός κυρίαρχου κράτους. Πιο απλά, είναι η προέκταση της κυριαρχίας μιας χώρας στον αέρα, πάνω από το έδαφός της και πάνω από τη θαλάσσια ακτίνα που το περικλείει. Έτσι, για την Ελλάδα εθνικός εναέριος χώρος, καθορισμένος από το 1931, είναι ο χώρος πάνω από την ξηρά και τα νησιά της και ο εναέριος χώρος πάνω από τη θάλασσα σε απόσταση 10 ναυτικών μιλίων από την κάθε ηπειρωτική ή νησιωτική ακτή.[1]
Αυτός ο ουρανός τής ανήκει και κανένας δεν μπορεί να εισέλθει σ’ αυτόν χωρίς την άδεια και τον έλεγχό της, όπως και στο έδαφός της.
Η Τουρκία όμως αμφισβητεί και παραβιάζει συνεχώς τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο με στρατιωτικά αεροσκάφη, τα οποία πετούν πολλές φορές σε χαμηλό ύψος και πάνω από τα νησιά μας, αμφισβητώντας έτσι την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.
Ένας άλλος όρος που αφορά το δικαίωμα μιας χώρας στον έλεγχο εναέριου χώρου είναι το FIR (Flight Information Region), δηλαδή Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων.
Το 1944 ιδρύθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO), ο οποίος καθόρισε τις περιοχές στις οποίες τα κράτη μέλη του θα έχουν την ευθύνη για τον έλεγχο και τη διαχείριση των πτήσεων των πολιτικών και στρατιωτικών αεροπλάνων, δηλαδή θα έχουν τον κεντρικό έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας στη συγκεκριμένη περιοχή. Σκοπός είναι η ασφαλής πτήση των αεροσκαφών στην περιοχή και η παροχή πολύτιμων πληροφοριών, όπως μετεωρολογικά στοιχεία, έκτακτοι κίνδυνοι, κ.λπ.
Η περιοχή που περιλαμβάνει το κάθε FIR δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τα σύνορα της χώρας που το ελέγχει. Και αυτό, γιατί στο κάθε FIR δεν ασκείται κυριαρχία, αλλά η χώρα έχει μόνο τη δικαιοδοσία ελέγχου της περιοχής. Μπορεί να είναι ευρύτερη από τον εθνικό της εναέριο χώρο ή, αν η χώρα έχει μεγάλη έκταση, να είναι υπεύθυνη για περισσότερα από ένα FIR.
Το FIR Αθηνών καλύπτει ολόκληρο τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και επιπλέον διάσπαρτα τμήματα του διεθνούς εναερίου χώρου. Η Τουρκία έχει το FIR Κων/πόλεως και το FIR Άγκυρας.
Όποιο αεροσκάφος εισέρχεται στο FIR πρέπει –σύμφωνα με τις διεθνείς συμφωνίες– να καταθέτει σχέδιο πτήσης (=να δηλώνει την πορεία του) στο κέντρο ελέγχου και να προσαρμόζεται στους κανόνες κυκλοφορίας που ισχύουν μέσα στο συγκεκριμένο FIR.
Η Τουρκία από τον Αύγουστο του 1974 ως το 1980 προσπάθησε να επεκτείνει τη δικαιοδοσία της μέχρι το μέσο του Αιγαίου, αμφισβητώντας τη δικαιοδοσία του FIR Αθηνών.[2] Υποχώρησε, όταν η Ελλάδα για το λόγο αυτό κήρυξε το Αιγαίο επικίνδυνη περιοχή, και διαπίστωσε ότι αυτό έβλαπτε τα συμφέροντά της και ιδίως τον τουρισμό της. Μέχρι σήμερα όμως αρνείται να υποβάλει σχέδια πτήσης των στρατιωτικών της αεροσκαφών μέσα στο FIR Αθηνών παραβιάζοντας τους κανόνες Εναέριας Κυκλοφορίας και δημιουργώντας κινδύνους για την ασφάλεια και της πολιτικής αεροπορίας.
Έτσι η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία εξαναγκάζεται πολύ συχνά να προβαίνει σε διαδικασίες αναγνώρισης των αγνώστων στις αρμόδιες αρχές αεροσκαφών, που έχουν εισέλθει στο FIR Αθηνών χωρίς να έχουν υποβάλει σχέδιο πτήσης, καθώς και σε αναχαιτίσεις, όταν αυτά παραβιάζουν τον εθνικό μας εναέριο χώρο.
Οι ακοίμητοι αυτοί φρουροί του ουρανού της πατρίδας μας, οι ήρωες της Πολεμικής μας Αεροπορίας αλλά και των ελικοπτέρων του Πολεμικού μας ναυτικού, αρκετές φορές έχουν διαφυλάξει την εθνική μας κυριαρχία με τίμημα την ίδια τους τη ζωή.
18 Ιουνίου 1992, ο Νικόλαος Σιαλμάς πέφτει κοντά στον Άγιο Ευστράτιο μετά από εμπλοκή με τουρκικό F-16.
31 Ιανουαρίου 1996, ο Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο Παναγιώτης Βλαχάκος και ο Έκτορας Γιαλοψός με το ελικόπτερο του πολεμικού ναυτικού Agusta Bell πέφτουν την τραγική εκείνη νύχτα πάνω από τις βραχονησίδες των Ιμίων.
23 Μαΐου 2006, ο Κωνσταντίνος Ηλιάκης κοντά στην Κάρπαθο μετά από σύγκρουση με τουρκικό F-16.
11 Φεβρουαρίου 2016, οι Αναστάσιος Τουλίτσης, Κωνσταντίνος Πανανάς και Ελευθέριος Ευαγγέλου, όταν το ελικόπτερό τους Agusta Bell πέφτει κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες (;) στη νήσο Κίναρο, στο πλαίσιο της άσκησης του πολεμικού Ναυτικού «Αστραπή».
12 Απριλίου 2018, ο Γεώργιος Μπαλταδώρος 9 μίλια βορειοανατολικά της Σκύρου, επιστρέφοντας από αποστολή αναχαίτισης τουρκικών αεροσκαφών.
(συνεχίζεται)
ία
[1]βλ. Υπουργείο Εξωτερικών
https://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/ethnikos-enaerios-horos.html
[2] βλ. Υπουργείο Εξωτερικών
https://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/fir-athinon.html
«Πρός τή ΝΙΚΗ», Ιούλιος 2018
