Ένα παιδί το 1940
Πως ήταν η ζωή για τα παιδιά κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα;
10 χρόνια πόλεμος
Την 28η Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία επιτίθεται και προσπαθεί να εισβάλει στην Ελλάδα. Ο Ελληνοιταλικός πόλεμος διαρκεί ως τον Απρίλιο του 1941. Για τα επόμενα τριάμισι χρόνια –ως τον Οκτώβριο του ’44, η Ελλάδα βρίσκεται υπό Γερμανική Κατοχή. Μαζί με την εμφύλια σύγκρουση που ακολούθησε ως τον Αύγουστο 1949, έχουμε συνολικά εννέα συνεχόμενα χρόνια σε πόλεμο. Δηλαδή, ένα παιδί που το 1950 είναι 10 ετών, δεν έχει ζήσει ως τώρα σε περίοδο ειρήνης.
Οι τραγωδίες
Τα παιδιά του 1940-’49 αντιμετώπισαν θάνατο ή τραυματισμό των γονέων, συγγενών και φίλων σε μάχες, από πείνα, κακουχίες ή εκτελέσεις. Πολλά παιδιά έχασαν τη ζωή τους ή τραυματίστηκαν, από βομβαρδισμούς, επιθέσεις σε αμάχους, ή πέθαναν από την πείνα. Άλλα εκτοπίστηκαν ή αποχωρίστηκαν από την οικογένειά τους για λόγους ασφάλειας και επιβίωσης. Το ψυχικό τραύμα των παιδιών αυτών επηρέασε την ενήλικη ζωή τους.
Η καθημερινότητα
Απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 6 μ.μ. και μετά, κυρίως στα χρόνια της Κατοχής και στις μεγάλες πόλεις. Υποχρεωτική συσκότιση: τα σπίτια της εποχής είχαν υποχρεωτικά κουρτίνες συσκότισης ή κάλυπταν τα παράθυρα με μπλε χαρτί, ώστε να μην εντοπίζονται από τα βομβαρδιστικά του εχθρού. Σε περίπτωση βομβαρδισμού κατέφευγαν στα υπόγεια καταφύγια.
Το φαγητό
Η στέρηση στο φαγητό ήταν μεγάλη από την αρχή του πολέμου, αφού η Ελλάδα ήταν ήδη σε φτώχεια. Τα παιδιά στην επαρχία εξασφάλιζαν λίγα φρούτα και λαχανικά καλλιεργώντας κήπους. Στις μεγάλες πόλεις αναζητούσαν τροφή ακόμα και με κίνδυνο της ζωής τους. Πολύ συνηθισμένες ήταν οι ουρές για διανομή τροφής (συσσίτια). Τα παιδιά περίμεναν για ώρες με ένα τενεκεδάκι να πάρουν σούπα, γάλα ή τρόφιμα. Η έλλειψη τροφίμων οδήγησε σε νέες συνταγές: ψωμί από καλαμπόκι (μπομπότα) και σταφιδίνη (αλεσμένη σταφίδα) αντί για ζάχαρη.
Σχολείο
Η σχολική χρονιά διαρκούσε ελάχιστα: μόνο 25 ημέρες το 1941-’42. Πολλοί εκπαιδευτικοί επιστρατεύτηκαν στον πόλεμο. Κάποιοι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν. Τα σχολικά κτήρια επιτάχθηκαν και τα μαθήματα γίνονταν ακόμη και στην ύπαιθρο. Η ύλη ελέγχεται από τους κατακτητές: διδάσκονται βασικά μαθήματα, όπως γραφή, ανάγνωση, αριθμητική και γεωγραφία. Σε κάποια σχολεία η διδασκαλία αγγλικών και γαλλικών αντικαθίσταται από τη διδασκαλία γερμανικών και ιταλικών.
Παιδική ζωή
Τα ελάχιστα παιχνίδια της εποχής ήταν χειροποίητα. Έφτιαχναν βόλους και τους έψηναν στους φούρνους των πλυσταριών. Τα κορίτσια έπλεκαν μάλλινα για τους πολεμιστές στο μέτωπο. Πολλά παιδιά έπαιζαν μέσα στα συντρίμμια από τους βομβαρδισμούς αναζητώντας θραύσματα από τις βόμβες, και τα έκαναν συλλογή. Τραγουδούσαν αυτοσχέδια περιπαικτικά τραγούδια για τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ. Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά τραγουδούσαν τα κάλαντα της Κατοχής.
Μικροί αγωνιστές
Συχνά τα παιδιά –αγόρια και κορίτσια– συμμετείχαν στην αντίσταση κατά των Γερμανών. Ζητούσαν με θέρμη από τον Θεό την ελευθερία της πατρίδας στις Παρακλήσεις που γίνονταν στους ναούς και στο Ημίωρο κάθε Παρασκευή και βοηθούσαν στα συσσίτια της Εκκλησίας. Έπαιρναν μέρος στις πορείες διαμαρτυρίας που γίνονταν στην Αθήνα και αλλού και μετέφεραν μυστικά μηνύματα. Οι «σαλταδόροι» ανέβαιναν στα οχήματα του εχθρού και έκαναν σαμποτάζ. Περίπου 160 ορφανά παιδιά στη Θεσσαλονίκη αποτελούσαν το «Ξυπόλητο Τάγμα», που έπαιρνε ψωμί και λάδι από τους κατακτητές και το μοίραζε σε όσους είχαν ανάγκη!
Αν έχεις την ευλογία να γνωρίζεις ανθρώπους που έζησαν εκείνα τα χρόνια ως παιδιά, σίγουρα έχουν πολλές και συγκλονιστικές ιστορίες να σου πούν. Μπορείς να τις ακούσεις και να τις καταγράψεις. Οι αυθεντικές μαρτυρίες είναι ένα πολύτιμο κομμάτι της Ιστορίας.
Γρίφος
Περιοδικό «ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΙΚΗ», Οκτώβριος 2025
