Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Νο 10
ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ
Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, 1054 μ.Χ. Ώρα θείας Λειτουργίας. Ατμόσφαιρα μυσταγωγική. Και ξαφνικά εισβάλλει ο καρδινάλιος[1] Ουμβέρτος με δύο συνοδούς. Είχε σταλεί από τον πάπα Λέοντα Θ΄, να διαβιβάσει τη διεκδίκησή του να ασκεί εκκλησιαστική εξουσία στην Ανατολή. Δεν έγινε δεκτή, γι’ αυτό και τώρα αφήνει προκλητικά πάνω στην Αγία Τράπεζα το τρομερό έγγραφο: αφορισμό του Πατριάρχη και των Ορθοδόξων! Σπεύδουν να τον προλάβουν να αποσύρει το έγγραφο, μα δεν το πετυχαίνουν. Δραματικές ώρες…
Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Κηρουλάριος έρχεται αντιμέτωπος με την προσβολή και την αδιαλλαξία. Και σηκώνοντας το βάρος της ευθύνης μαζί με συνοδικούς, απορρίπτει το βλάσφημο έγγραφο και προβαίνει σε αφορισμό εκείνων που το έγραψαν και το υπέγραψαν.
Έτσι συντελέσθηκε το μέγα Σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ήταν 20 Ιουλίου του 1054 μ.Χ.
Τι είχε προηγηθεί;
Το Σχίσμα δεν ήταν ένα ξαφνικό γεγονός. Πολλούς αιώνες νωρίτερα είχαν αρχίσει να διαφαίνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις της Δυτικής Εκκλησίας, που διογκώθηκαν λόγω της επιρροής των Φράγκων, οι οποίοι επηρέασαν βαθιά τη Δύση στη νοοτροπία και τον πολιτισμό της.
Το 858 μ.Χ. στον πατριαρχικό θρόνο μετά από πίεση του Καίσαρα Βάρδα ανέβηκε ο Μέγας Φώτιος. Ο πάπας Νικόλαος Α΄ διαμαρτυρήθηκε γιατί δεν ζητήθηκε η γνώμη του! Αυτό το γεγονός αποτέλεσε μία πρώτη αφορμή ρήξης στις σχέσεις Ανατολής και Δύσης.
Στο μεταξύ ο πάπας άπλωνε τη δράση του και σε άλλες περιοχές και επέβαλλε τις θέσεις και την κυριαρχία του, όπως στην Εκκλησία της Βουλγαρίας. Οι κινήσεις αυτές του πάπα και οι καινοτομίες του προκαλούσαν την ανησυχία και αντίδραση της Ανατολής.
Ποια ήταν τα βασικά αίτια του Σχίσματος;
- Το πρωτείο του Πάπα. Η αξίωση δηλαδή του πάπα να εξουσιάζει την Εκκλησία όλη, να είναι «επίσκοπος επισκόπων». Να είναι πρώτος και να αποφασίζει εκείνος. Αυτό όμως ήταν αντίθετο προς το συνοδικό-δημοκρατικό πνεύμα της Εκκλησίας, όπως εκφραζόταν μέχρι τότε στην Ανατολή.
- Η προσθήκη από μέρους των παπικών στο Σύμβολο της πίστεως –που με αγώνες η Εκκλησία το είχε κατοχυρώσει με τις Οικουμενικές Συνόδους– του περίφημου filioque (φιλιόκβε), ότι δηλαδή το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Υιό. Αυτή ήταν μια αυθαίρετη προσθήκη, εντελώς έξω από το ορθό δόγμα της Εκκλησίας, καθώς δημιουργεί διαρχία στην Αγία Τριάδα και αποτελεί υποτίμηση του Αγίου Πνεύματος.
- Καινοτομίες στη λατρεία και στη διοίκηση της Εκκλησίας.
- Η ίδρυση παπικού κράτους τον 8ο αιώνα, κάτω από την κάλυψη του Φραγκικού κράτους, που τότε ιδρύθηκε. Ο πάπας γίνεται πολιτικός άρχοντας στο κράτος του Βατικανού. Αυτό όμως είναι αντίθετο στην αλήθεια ότι η δύναμη της Εκκλησίας του Χριστού δεν είναι κοσμική αλλά πνευματική και ότι η Εκκλησία προσβλέπει στη Βασιλεία του Θεού, όχι με την εγκόσμια αλλά την αιώνια προοπτική της.
Συνέπειες του Σχίσματος
Οι συνέπειες από τον επώδυνο αυτόν τραυματισμό της Εκκλησίας ήταν τεράστιες. Η Δύση απομακρυνόταν από την Ανατολή, ώσπου τέλος έγινε και εχθρός της, καθώς με τη συμβολή της έγιναν οι φοβερές Σταυροφορίες, που συνετέλεσαν στην αποδυνάμωση του Βυζαντίου και την αδυναμία του να αντιμετωπίσει την επέλαση των Τούρκων. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η Δύση αποκόπηκε από την παράδοση της Εκκλησίας κι έτσι ο παπισμός κατέληξε να γίνει μία από τις μεγαλύτερες αιρέσεις.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία πονά για τα παιδιά της που αποκόπηκαν από το σώμα της και προσεύχεται συνεχώς για την ένωση των Εκκλησιών, ώστε όλοι οι χριστιανοί να γίνουν μία Ποίμνη, όπως το θέλει ο Κύριός μας.
Λυδία
«ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΙΚΗ», Οκτώβριος 2023
