Ποια σχέση μπορεί να έχει ο λύκος με το άκακο αρνί; Ο κακούργος με τον κήρυκα της αγάπης; Κι όμως. Ο φτωχός καλόγηρος που δεν είχε δεύτερο ράσο είχε επιβληθεί στις καρδιές όλων, ακόμη και των Τούρκων αλλά και των Αλβανών, που μάλιστα τον ονόμαζαν «Τζιομπάν Μπαμπά», δηλαδή Μέγα Αφέντη. Ιδιαίτερη εκτίμηση όμως έτρεφε για αυτόν ο φοβερός Αλή Πασάς, γιατί του είχε προφητεύσει τη μελλοντική σταδιοδρομία του.
Πώς έγινε αυτό;
Λίγο πριν το μαρτύριό του, καθώς κήρυττε ο Άγιος κοντά στο Τεπελένι, οι Τούρκοι διέλυσαν βίαια τη συγκέντρωση και επιχείρησαν να κακοποιήσουν τον Άγιο. Εκείνος όμως πρόλαβε να ξεφύγει και ζήτησε καταφύγιο στη γειτονική κωμόπολη. Εκεί του προσέφερε άσυλο στο αρχοντικό της η Χάμκω, η μητέρα του Αλή. Τότε ο νεαρός Αλής ήταν μπέης καταδιωκόμενος από τον Κουρτ Πασά. Όταν αντάμωσαν με τον Άγιο, ο Αλής τον ρώτησε για το μέλλον του και ο Άγιος κοιτάζοντάς τον κατάματα του είπε:
–Θα γίνεις μεγάλος άνθρωπος. Θα κυριεύσεις όλη την Αρβανιτιά· θα υποτάξεις την Πάργα, την Πρέβεζα, το Σούλι, το Δέλβινο, το Γαρδίκι και αυτό το τάχτι [1] του Κουρτ Πασά. Θα αφήσεις μεγάλο όνομα στην οικουμένη.
Και πρόσθεσε:
–Αυτή είναι η θέληση της θείας Προνοίας. Ενθυμήσου όμως, σε όλη τη διάρκεια της εξουσίας σου να αγαπάς και να υπερασπίζεσαι τους Χριστιανούς, αν θέλεις να μείνει η εξουσία στους διαδόχους σου.
Ο Αλής χάρηκε. Και όταν την άλλη μέρα ξεπροβόδιζε τον Άγιο, τον ρώτησε αν θα πάει και στην Κωνσταντινούπολη.
Τότε ο Άγιος τού αποκρίθηκε συλλογισμένα:
–Και στην Πόλη θα πας, μα με κόκκινα γένια.
Ο Αλής δεν κατάλαβε ότι η φράση αυτή σήμαινε ότι θα πήγαινε το κεφάλι του ματωμένο στην Πόλη στο Σουλτάνο, κι ακούγοντας την προφητεία έμεινε ικανοποιημένος.
Σε λίγες μέρες ο Άγιος μαρτύρησε. Όταν μετά από χρόνια ο μεγάλος Βεζύρης έγινε σατράπης των Ιωαννίνων και μπήκε στο Μπεράτι και πάτησε το τάχτι του Κουρτ Πασά, θυμήθηκε την προφητεία του Αγίου. Αμέσως τότε ζήτησε από τον Δεσπότη του Βελεγραδίου Ιωάσαφ να γίνει ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Κοσμά. Πήρε ο Αλής την αγία κάρα του, την αργύρωσε, την επιχρύσωσε, τη στόλισε με διαμάντια και την ασπαζοταν με ευλάβεια. Και όταν κάποιος φανατικός μουσουλμάνος τον ονείδισε γι’ αυτό, ο Αλής απάντησε: «Φέρτε μου έναν μουσουλμάνο σαν κι αυτόν τον Χριστιανό, και να του φιλήσω και τα πόδια».
Ο Αλή Πασάς έχτισε Ναό και Μοναστήρι στο Κολικόντασι στη μνήμη του Αγίου Κοσμά. Είναι ο πρώτος ναός που χτίστηκε στο όνομα του Αγίου! Έκανε και έρανο ζητώντας τη συνδρομή των ραγιάδων από την Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία. Αργότερα, έφερε από το Κολικόντασι στα Γιάννενα τα άγια λείψανά του οργανώνοντας μια μεγαλοπρεπή λιτανεία [2]. Στην απίθανη αυτή πομπή προς το σεράι συνυπήρχαν οι Έλληνες καλόγεροι που σήκωναν τα λείψανα μαζί με τους καβαλάρηδες σωματοφύλακες του Αλή, χανούμισσες με λευκούς φερετζέδες, και το άπειρο πλήθος που έψαλλε κατανυκτικά το «Κύριε ἐλέησον». Ξαφνικά φάνηκε ο Αλής και δίπλα του η κυρά Βασιλική [3] με δακρυσμένα μάτια. Όταν έφτασαν στο σεράι, όλο το πλήθος γονάτισε σεβαστικά. Το παράδειγμα το έδωσε πρώτος ο Αλής, που ασπάστηκε με ευλάβεια τη γυάλινη θυρίδα της ασημένιας κάσας.
Ο πανούργος τύραννος όχι μόνο τίμησε τη μνήμη του Αγίου, αλλά προστάτεψε και τη χριστιανική θρησκεία. Τα λόγια του Πατροκοσμά αποτέλεσαν ένα χαλινάρι στις αιμοσταγείς διαθέσεις του. Κι όποτε τον κατηγορούσαν γιατί τιμά τον Άγιο, ομολογούσε:
«Τούτο το καλόγερο, ωρέ, ήταν αληθινό προφήτη. Ήρθε σπίτι μου, στο Τεπελένι, και με ευκήθηκε, ωρέ, και μου είπε όλα όσα έκαμα, σα να τα ᾿χε γραμμένα στο κιτάπι!».
Νεφέλη
Πηγές
Κ. Σ. Κώνστα, Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ, Εκκλ. Εκδ. Εθν. Εκατονπεντηκονταετηρίδος, εν Αθήναις 1976, 2η Ἔκδ., σελ. 158-162.
Αρχιμ. Χαραλάμπους Βασιλοπούλου, ΚΟΣΜΑΣ ΑΙΤΩΛΟΣ, Ο ΕΛΛΗΝ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Εκδ. «Ορθοδόξου Τύπου», Αθήναι 1968, 3η Έκδ., σελ. 167-174.
«Πρός τή ΝΙΚΗ», Νοέμβριος 2019
[1] επαρχία
[2] Τη λιτανεία περιγράφει ο αυτόπτης μάρτυς Γάλλος βιογράφος του Αλή, Ζερώμ ντε λα Λανς.
[3] Γυναίκα του Αλή πασά, ελληνίδα.
