«Πόλεμος επηρεασμού ψυχών», χαρακτηρίσθηκε ο Μακεδονικός Αγώνας. Δρούσαν τότε στο χώρο της Μακεδονίας μας Βούλγαροι αλλά και Ρουμάνοι, που επιδιώκανε να καταλάβουν προς όφελός τους περιοχές της. Οργανωμένες αποστολές, χρηματοδοτούμενες αδρά. Ο ελληνισμός κινδύνευε από τον επιχειρούμενο πανσλαβισμό. Ήταν ανάγκη να ενισχυθούν οι Έλληνες της Μακεδονίας.

Αυτό το συνειδητοποίησε έγκαιρα ο φωτισμένος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ ο Γ΄ και τοποθέτησε δραστήριους ιεράρχες στη Μακεδονία. Αυτός παρότρυνε και στη δημιουργία Σχολείων.

Εθνικό προσκλητήριο

Όταν το 1904 έφθασε στη Θεσσαλονίκη για τον συντονισμό του Μακεδονικού Αγώνα ο Λάμπρος Κορομηλάς, ως Πρόξενος του ελληνικού Προξενείου, αμέσως συνειδητοποίησε την κατάσταση που επικρατούσε από τις διάφορες προπαγάνδες και τον τεράστιο κίνδυνο του αφελληνισμού. Και έκανε εθνικό προσκλητήριο. Κάλεσε δασκάλους να συνδράμουν στον εθνικό σκοπό της διασώσεως της ελληνικότητας του τόπου. «Να σώσουμε το της ψυχής έδαφος», έλεγε. Τότε ήταν που έσπευσαν νεαρές δασκάλες, απόφοιτες ελληνικών Παρθεναγωγίων, και σκορπίσθηκαν στα χωριά της Μακεδονίας μας, γιά να εμψυχώσουν τους Έλληνες.

Τα Παρθεναγωγεία ήταν ανώτερες σχολές Θηλέων, φυτώρια πατριωτισμού. Υπήρχαν σε μεγάλες πόλεις της Μακεδονίας με πιο γνωστό το Παρθεναγωγείο Θεσσαλονίκης. Ευγενείς Ελληνίδες, με πίστη στον Θεό και αγάπη στην Πατρίδα ήταν οι απόφοιτές τους.

Εργάτριες της εθνικής ιδέας

Αυτές έγιναν συνεργάτιδες στον Μακεδονικό Αγώνα. Έγιναν τα στηρίγματα των Ελλήνων στις παγίδες που τους έστηναν οι Βούλγαροι. Με τι τόλμη, με τι ηρωισμό, με τι αυταπάρνηση! Με κύριο σκοπό της δράσεώς τους τον εθνικό. Έγραψε στα Απομνημονεύματά της η δασκάλα Αγγελική Μεταλληνού-Τσιώμου, που ζώστηκε τα άρματα και της έλαχε η μεγάλη τιμή κι επίσημα να αναγνωριστεί σαν Μακεδονομάχος: «Εργάτρια κι εγώ της εθνικής ιδέας εδίδαξα στα χωριά της Μακεδονίας, όχι βέβαια μόνο τα γράμματα του συντακτικού και της γραμματικής, αλλά κυρίως της πατρίδος»*.

Αικατερίνη Χατζηγεωργίου

Και δεν τους ήταν άγνωστο ότι στόχος των Βουλγάρων ήταν ο δάσκαλος, η δασκάλα και ο ιερέας των χωριών, επειδή αυτοί κρατούσαν όρθια, παρά την τρομοκρατία, τη συνείδηση του Έλληνα. Έτσι, ενσυνείδητα έφθαναν στην απόφαση της θυσίας. Χαρακτηριστική η περίπτωση της δασκάλας Αικατερίνης Χατζηγεωργίου.

«Γεννημένη στη Γευγελή το 1885, σπούδασε στο Μοναστήρι με έξοδα της ελληνικής κοινότητας και στα δεκαοκτώ της χρόνια διορίστηκε δασκάλα στη Βογδάνιτσα. Ωραιότατη, με ψηλό ανάστημα κι επιβλητική εμφάνιση, διακρινόταν για τα ελληνοχριστιανικά της ιδεώδη και η βαθιά συνειδητοποίηση του χρέους σε συνδυασμό με την άκρατη φιλοπατρία της την όπλισαν με περίσσια τόλμη, ώστε παράλληλα με τα διδασκαλικά της καθήκοντα επιδόθηκε και σε πλούσια εθνική δράση… Το Κομιτάτο της Σόφιας αποφάσισε να την εξοντώσει… Από την άλλη μεριά, το Ελληνικό Κομιτάτο την έθεσε υπό την προστασία του κι ο καπετάν Μανώλης Κατσίγαρης έλαβε την παρακάτω επιστολή: «Καπετάν Μανώλη. Δεν υπάρχει σπουδαιότερον διά τον αγώνα μας από το να σώσεις την διδασκάλισσαν Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, που είναι στην Μπογδάντζαν. Οι εχθροί μας την έχουν οριστικώς προγράψει. Αν μείνει εκεί, χωρίς άλλο θα χάσωμε πολυτιμωτάτην διά την πατρίδα ύπαρξιν. Συνόδεψέ την λοιπόν μέχρι την Γρέτσισταν με τα παλληκάρια σου… Μην την αφήσεις ούτε βήμα…».

Δεν την άφησαν ούτε βήμα. Την εμπιστεύτηκαν σε ασφαλή οικία. Όμως, οι Βούλγαροι την ανακάλυψαν. Και τη νύχτα της 14^ης Οκτωβρίου του 1904 περικύκλωσαν το σπίτι της δασκαλίτσας και άρχισαν να βαρούν τη θύρα. Ο αρχικομιτατζής Λιώνε την καλεί να παραδοθεί, με την υπόσχεση πως δεν θα πάθει κανένα κακό, αν πράγματι δείξει μεταμέλεια(!) και εγκαταλείψει κάθε πατριωτική δράση… Και αυτή, αντί να δώσει άλλη απάντηση, σημαδεύει από το παράθυρο, πατά τη σκανδάλη και βροντοφωνάζει:

–«Ἐγώ Ἑλληνίς ἐγεννήθην, βάρβαρε Σκῦθα, καί Ἑλληνίς θά ἀποθάνω!»…

Τέσσερις ώρες πολεμά και κρατά σε απόσταση τους εχθρούς. Τέλος ανοίγει το παράθυρο κι αδειάζει το περίστροφο πάνω τους. Ο αρχηγός τους μανιάζει βλέποντας τους νεκρούς του και φωνάζει:

–Βάλτε φωτιά στο σπίτι! Ψήστε την ζωντανή τη σκύλα…

Το άλλο πρωί ο μακεδονικός ήλιος φιλάει κλαίγοντας τα αποκαΐδια του σπιτικού της μικρούλας Αικατερίνης, που πριν καλά καλά ανθίσει η νιότη της, αυτοπροαίρετα την πρόσφερε ολοκαύτωμα για την ανάσταση της Μακεδονίας»*.

Φωτεινά ορόσημα

Δεν είναι η μοναδική δασκάλα της Μακεδονίας που μαρτύρησε. Ιερά ονόματα: Λίλη Βλάχου, Βελίκα Τράικου, Αγγελική Φιλιππίδου…

Εκτός όμως από τις μάρτυρες δασκάλες, και ένα πλήθος νεαρές δασκάλες εμψύχωναν τα παιδόπουλα της Μακεδονίας και τα έμαθαν να διακηρύττουν με θάρρος:

«Είμαι Έλλην, το καυχώμαι, ξέρω την καταγωγή μου.
Η ελληνική ψυχή μου ελευθέρα πάντα ζει».

Πολυτιμότατες συνεργάτιδες στον ιερό Αγώνα. Μορφές υπέροχες! Άξιες για ευγνωμοσύνη και για καύχηση! Φωτεινά ορόσημα!

Φιλίστωρ

*Βασική πηγή: Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη, Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία.

«Πρός τή ΝΙΚΗ», Σεπτέμβριος 2018