Στα 65 χρόνια από την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ…

   Είναι ηρωίδα, αλλά δεν το δέχεται. Η ίδια λέει ότι απλώς έπραξε το καθήκον της.

   Είναι σπουδαία γυναίκα· αλλά ζει απλά και ταπεινά, σαν εμάς τους συνηθισμένους.

   Πρόκειται για τη Χαραλαμπία Κωνσταντίνου, γνωστή στην Κύπρο και στην Ελλάδα ως «το κορίτσι με τη σημαία». Όταν τον Απρίλιο του 1955 ιδρύθηκε στην Κύπρο η ΕΟΚΑ, η γνωστή επαναστατική οργάνωση που είχε στόχο την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα, ήταν τελειόφοιτη μαθήτρια. Εντάχθηκε στην οργάνωση μαζί με τη φίλη της Ρίτα Ανθούλη. Τις συνέλαβαν οι Άγγλοι και τις δύο, ενώ μετέφεραν βόμβες [1], και τις καταδίκασαν σε φυλάκιση. Τα τρία χρόνια που έμεινε η Χαραλαμπία στις κεντρικές φυλακές Λευκωσίας έραβε στο κελλί της κρυφά μια ελληνική σημαία. Κι όταν το 1959 δόθηκε αμνηστεία και ελευθερώθηκαν όλοι οι κρατούμενοι, βγήκε από τη φυλακή κρατώντας τη σημαία ψηλά.

   Ζούσε στην αφάνεια, ώσπου τα τελευταία χρόνια κάποιοι την «ανακάλυψαν» και έγινε γνωστή η ιστορία της. Μένει στην Αθήνα. Μας υποδέχθηκε στο σπίτι της με αρχοντιά και ευγένεια. Με σεμνή καύχηση ξεδιπλώνει το ιερό κειμήλιο, τη σημαία της, ένα αληθινό κομψοτέχνημα, και δακρύζει. Με πηγαία σεμνότητα αλλά και με σπάνιο δυναμισμό παρά τα 81 της χρόνια θυμάται, διηγείται και συγκινείται.

   Σας παραθέτουμε τη συνέντευξη που είχε την καλοσύνη να παραχωρήσει στο Περιοδικό «Προς τη ΝΙΚΗ».

    –Κυρία Χαραλαμπία, ποιος σας ενέπνευσε την αγάπη για την Ελλάδα;

   –Ο πατέρας μου ήταν αντάρτης στα βουνά και πολεμούσε τους Γερμανούς. Αυτός μας πρωτομίλησε για την Ελλάδα. Αλλά πιο πολύ το έκαναν οι καθηγητές μας στο Σχολείο. Μας ενθουσίαζαν, κάναμε γιορτές για το ’21, για το 40. Μας μιλάγανε για την Ένωση. Έτσι ξεκίνησε η φλόγα.

   –Στα 17 σας χρόνια ενταχθήκατε στην ΕΟΚΑ. Το ήξεραν οι δικοί σας;

   –Κανένας. Η αδελφή μου πήγε κάτι να υποψιαστεί, αλλά δεν ρωτούσε τίποτα. Μεταφέραμε αλληλογραφία, μοιράζαμε φυλλάδια. Σιγά σιγά μπήκαμε και στη μεταφορά οπλισμού. Δεν ήξερε κανένας τι κάναμε. Αυτή η μυστικότητα κράτησε τον Αγώνα.

   –Αν δεν σας κουράζει, μπορείτε να μας περιγράψετε τη στιγμή που σας συνέλαβαν;

   –Είχε σφίξει ο κλοιός και είπε ο Αρχηγός να χτυπήσουν οι γυναίκες. Ήταν 3 Νοεμβρίου του 1956. Είχαμε πάρει εντολή να ρίξουμε βόμβες σε αγγλικά στρατιωτικά αυτοκίνητα. Οι Άγγλοι είχαν στήσει παντού μπλόκα. Ξέραμε τον κίνδυνο. Είπαμε: Έχουμε οδηγίες. Δεν τις παραβαίνουμε. Πήγαμε με τις βόμβες στην τσάντα και μας έπιασαν.

   Δεν φοβηθήκαμε! Μας φάνηκε αστείο που μας περικυκλώσανε 60 στρατιώτες. Αρχίσαμε να γελάμε. Αλλά μετά… φάγαμε το ξύλο της αρκούδας! Το πρώτο βράδυ πολύ ξύλο και το δεύτερο. Οι ανακρίσεις ήταν φρικτές. Δεν απαντούσαμε και τρώγαμε ξύλο!

   Μετά από ένα χρόνο έγινε η δίκη [2] και εγώ καταδικάστηκα σε 7 χρόνια φυλάκιση. Δόθηκε όμως αμνηστεία και βγήκα στα τρία.

   –Έχετε αναμνήσεις από τη φυλακή;

   –Εγώ ήμουν ατίθαση και αντιδραστική. Έμπαινα μπροστά, φώναζα κι έπαιρνα και τιμωρίες. Μας έκοβαν το φαγητό. Μόνο λίγο ψωμί και νερό, τρεις φορές την ημέρα. Αυτή ήταν η πιο συνηθισμένη τιμωρία.

   Πέρασαν ιστορικές μορφές από εκείνα τα κρατητήρια. Ήταν 4-5 πολιτικές κρατούμενες, που τις συνέλαβαν οι Εγγλέζοι κατόπιν προδοσίας. Ήταν στην οργάνωση, αλλά δεν τις ήξερα από πριν. Για τους Άγγλους εμείς ήμασταν τρομοκράτισσες, γι’ αυτό μας είχαν μαζί με τις κρατούμενες του ποινικού δικαίου. Εκείνες καταλαβαίνανε τη διαφορά και μας αντιμετώπιζαν με σεβασμό κι εκτίμηση. Κανένα παράπονο. Αλλά κι εμείς δεν τις μεταχειριζόμασταν σαν κατώτερα πλάσματα. Στη φυλακή ήμαστε όλοι ίσοι.

   Μας έρχονταν τα μαύρα μαντάτα για τους πεσόντες: Γρηγόρη Αυξεντίου, Φώτη Πίττα, Κυριάκο Μάτση. Δεν θα ξεχάσω τη νύχτα [3] που απαγχονίστηκε ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Τον οδηγούσαν στην κρεμάλα κι εμείς του φωνάζαμε από τα κελλιά μας: «Θάρρος, Ευαγόρα!». Κι ακούσαμε τη φωνή του να μας απαντά: «Εσείς να έχετε θάρρος, να συνεχίσετε τον Αγώνα». Οι γυναικείες φυλακές χωρίζονταν με έναν τοίχο από το σημείο της εκτέλεσης. Μέχρι σήμερα κλείνω τα μάτια και ακούω τον ήχο της καταπακτής που άνοιξε απότομα και του έκοψε τη ζωή.

   –Ζήσατε δύσκολες στιγμές… Πώς αντέξατε;

   –Στη φυλακή οι μέρες ήταν ατέλειωτες. Διαβάζαμε θρησκευτικά βιβλία και προσευχόμασταν καρτερώντας να γίνει το θαύμα. Κάθε Κυριακή ερχόταν ιερέας, είχαμε Λειτουργία. Ψάλλαμε εμείς. Είχαμε μάθει όλη τη Λειτουργία απ’ έξω! Εγώ ήμουν σπουδαίος ψάλτης. Ο ιερέας μας εξομολογούσε, κοινωνούσαμε κάθε Κυριακή, παίρναμε δύναμη. Έτσι αντέξαμε. Αλλιώς δεν βγαίνει. Τρελαίνεσαι μέσα στη φυλακή.

   –Έχουμε μια απορία: Πώς ράψατε την ελληνική σημαία κάτω από τη μύτη των Άγγλων;

   –Στη φυλακή επισκεπτήριο είχαμε μια φορά το μήνα και με την παρουσία φρουρών. Λιγοστά πράγματα μπορούσαμε να ζητήσουμε. Είπα λοιπόν στη μάνα μου να μου φέρει φανέλες, άσπρες και γαλάζιες, χωρίς να δώσω εξηγήσεις. Αυτά τα χρώματα μ’ αρέσουν, της έλεγα. Κι εκείνη μου έφερνε. Να πως το είχα σκεφτεί: Οι Άγγλοι έκαιγαν τις σημαίες μας, τις ποδοπατούσαν. Κι εγώ ήθελα να φτιάξω μια σημαία ελληνική κάτω από τη μύτη τους και να βγω απ’ τη φυλακή με τη σημαία στα χέρια, κρατώντας την ψηλά! Έτσι το είδα με το νεανικό μου το μυαλό. Κάθε βράδυ κάτω από το φως των κεριών που έπαιρνα από το εκκλησάκι, έσχιζα τα πανιά σε λωρίδες και τα έραβα. Κι όταν ελευθερωθήκαμε το 1959, πήρα ένα σκουπόξυλο και έδεσα πάνω το δημιούργημά μου. Βγήκα έτσι όπως το ονειρευόμουνα, με μια ελληνική σημαία. Την έχω πάντα φυλαγμένη. Είναι πολύτιμη για μένα…

   –Κυρία Χαραλαμπία, θα σας παρακαλούσαμε να δώσετε μερικές συμβουλές στα παιδιά της Ελλάδας…

   –Οι νέοι έχουν στα χέρια τους το μέλλον της πατρίδας. Να μην το βάζουν κάτω. Να έχουν όνειρα. Να μάθουν την ιστορία τους. Να ξέρουν ποια είναι η Ελλάδα, ότι έδωσε τα φώτα στον κόσμο. Να σταματήσουν να συμπεριφέρονται σαν παγκόσμιοι άνθρωποι… (ενν. της παγκοσμιοποίησης).

   Τα τελευταία χρόνια με προσκαλούν σε εκδηλώσεις και σε σχολεία, για να μοιραστώ τις εμπειρίες μου. Το τι έχουν δει τα μάτια μου δεν περιγράφεται. Νέες και νέοι να γονατίζουν μπροστά μου, να συγκινούνται κι αυτοί κι εγώ… Και λέω: Μην ανησυχείτε. Υπάρχει νεολαία καλή. Υπάρχει ελπίδα. Η μνήμη μας μόνο να είναι ζωντανή. Να μην αφήσουμε κανέναν και τίποτα να τη σκοτώσει.

   –Κυρία Χαραλαμπία, υποκλινόμαστε μπροστά σας. Για μας είστε ηρωίδα…

   –Δεν είμαι. Δεν νιώθω έτσι. Γιατί να είμαι ηρωίδα εγώ; Όλοι βοηθούσαν στον Αγώνα. Γι’ αυτό κράτησε τέσσερα χρόνια. Έτυχε να με πιάσουνε με βόμβες. Τι, εξυπνάδα ήταν αυτό;

   Ήρωες για μένα ήταν ο Αυξεντίου, ο Μάτσης, ο Καραολής και όλα τα παιδιά που πήγαν στην αγχόνη με χαμόγελο στα χείλη και με το «Σε γνωρίζω από την κόψη». Εμείς όλοι οι άλλοι ήμασταν στρατιώτες, κάναμε το καθήκον μας. Τελεία και παύλα.

   –Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ. Είστε ζωντανή ιστορία!

   –Ε, ναι. Είμαι, είμαι.

 Νεφέλη

Κείμενο: Περιοδικό «Πρός τή ΝΙΚΗ», Απρίλιος 2020, σ. 128-130

[1] Εννοεί χειροβομβίδες.

[2] Δικηγόροι υπεράσπισης των Αγωνιστών της ΕΟΚΑ αφιλοκερδώς ήταν οι: Τάσος Παπαδόπουλος, Γλαύκος Κληρίδης, Νίκος Ρολάνδης, Λέλος Λωρίδης κ.ά.

[3] Στις 12 τα μεσάνυχτα. Όλες οι εκτελέσεις γίνονταν νύχτα.