Είναι μικρά, πολύ μικρά. Δυσδιάκριτα στο χάρτη, άγνωστα ίσως στους πολλούς. Βρίσκονται στις εσχατιές των θαλάσσιων συνόρων μας. Στη θέση όμως που βρίσκονται αποτελούν πολύτιμους εθνικούς θησαυρούς. Αξίζει να επισκεφθούμε και να γνωρίσουμε τα πιο ακριτικά απ᾽ αυτά.
- Διαπόντιοι νήσοι: Βρίσκονται στο βορειοδυτικότερο άκρο της Ελλάδας, σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από την Κέρκυρα. Αποτελούνται από τα τρία μεγαλύτερα νησιά, τους Οθωνούς, την Ερεικούσα και το Μανδράκι, και από εννέα ακόμη βραχονησίδες. Οφείλουν την ονομασία τους στη γεωγραφική τους θέση, καθώς βρίσκονται ανάμεσα στη θάλασσα του Ιονίου και της Αδριατικής.
Έχουν υπέροχη φυσική ομορφιά με δαντελωτές ακτές και γαλαζοπράσινα νερά, και είναι καταπράσινα με πυκνή βλάστηση. Ιδιαίτερα το μεγαλύτερο νησί, οι Οθωνοί, καλύπτεται από υπεραιωνόβια ελαιόδενδρα, που παράγουν ένα είδος μικρής ελιάς με μεγάλη όμως περιεκτικότητα σε λάδι υψηλής ποιότητας.
Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Διαποντίων έχει χαρακτηριστεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, μέρος του δικτύου Natura 2000. Η περιοχή των Οθωνών είναι ενδιάμεσος μεταναστευτικός προορισμός για πουλιά και περιλαμβάνεται στον κατάλογο ΣΠΠΕ («Σημαντική περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδας»).
- Στην πατρίδα μας προσφέρουν μεγαλύτερη θαλάσσια έκταση και σημαντικό οικονομικό πλούτο.
- Το 1977 έγινε η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας[1] μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας με βάση τα νησιά αυτά.
- Έχουν μεγάλη ΑΟΖ[2], μεγαλύτερη από την επιφάνεια της Κέρκυρας, και είναι αυτή που οριοθετεί το τριπλό σημείο επαφής των ΑΟΖ Ελλάδας-Ιταλίας-Αλβανίας.
Τα μικρά αυτά νησάκια μας βρίσκονται πάνω σε δύο πλούσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων με τα ονόματα «Πύρρος» και «Αχιλλέας».
- Στροφάδες νήσοι: Οι Στροφάδες η «τα Στροφάδια» είναι δυό μικρά νησιά στο Ιόνιο πέλαγος, σε απόσταση 27 μιλίων νότια από τη Ζάκυνθο. Έχουν συνολική έκταση περίπου 2,6 τ.χλμ. Γνωστές για την ομορφιά τους και την πλούσια βλάστηση, είναι πέρασμα για πάνω από χίλια είδη αποδημητικών πουλιών – γι’ αυτό το λόγο είναι μέρος του Θαλάσσιου Πάρκου της Ζακύνθου.
Στο μεγαλύτερο απ᾽αυτά βρίσκεται το Καστρομονάστηρο, αφιερωμένο στην Παναγία “την των πάντων χαρά” και στον Άγιο Διονύσιο, που μόνασε εκεί. Σήμερα υπάρχει ο κενός τάφος του (το ιερό λείψανο μεταφέρθηκε για λόγους ασφαλείας το 1717 στη Ζάκυνθο).
Οι Στροφάδες μαζί με τη Γαύδο οριοθετούν την Ελληνική ΑΟΖ με τη Λιβυκή (Κόλπος Σύρτης) και μάλιστα σε μία πλούσια σε υδρογονάνθρακες περιοχή.
- Γαύδος: Βρίσκεται νότια της Κρήτης, ανήκει στο νομό Χανίων και έχει έκταση 30 τ.χλμ. και 152 κατοίκους (2011), ενώ το καλοκαίρι οι επισκέπτες φθάνουν τους 3.500 χιλιάδες. Ισαπέχει από το Σούνιο Αττικής και από το Τομπρούκ της Λιβύης και αποτελεί το νοτιότερο σημείο της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Το μικρό αυτό νησί μας με τα 30 τ.χλμ. προσφέρει στην Ελλάδα πρόσθετη ΑΟΖ που το εμβαδόν της είναι 2.428 τ.χλμ. Εξαιτίας του πλούτου που κρύβει, το διεκδικεί η Τουρκία, ενώ η Λιβύη αρνείται ν᾽ αναγνωρίσει την ΑΟΖ που του ανήκει.
- Σύμπλεγμα Καστελλόριζου: Το ανατολικότερη άκρο της Ελλάδας μας. Αποτελείται από 14 νησιά και νησίδες με μεγαλύτερα τη Μεγίστη (Καστελλόριζο), Στρογγύλη και Ρω. Με μεγάλη ιστορία και ναυτική παράδοση και ανθρώπους με φλογερή ελληνική ψυχή, δείγμα της οποίας ήταν και η Δέσποινα Αχλαδιώτου, «η Κυρά της Ρω», που για δεκαετίες ύψωνε τη γαλανόλευκη στο ακριτικό νησί της. Αλλά και πολύπαθο το Καστελλόριζο, αφού πολλές φορές βομβαρδίστηκε, κάηκε, λεηλατήθηκε και κάποτε καταστράφηκε ολοσχερώς.
Σήμερα βρίσκεται στο στόχαστρο της γειτονικής Τουρκίας, αφού αποτελεί ένα μεγάλο θησαυρό. Το Καστελλόριζο μαζί με την ΑΟΖ του (20.851 τ.χλμ.), που είναι μεγαλύτερη σε έκταση από την Πελοπόννησο, αποτελεί ανεκτίμητο εθνικό και οικονομικό θησαυρό.[3]
- Ζουράφα: Ακατοίκητη νησίδα του νομού Έβρου, απέχει 6 ν.μ. από τη Σαμοθράκη και αποτελεί το βορειοανατολικότερο άκρο της ελληνικής θαλάσσιας επικράτειας. Σήμερα λόγω της διάβρωσης η συνολική της έκταση είναι μόλις 9 τ.μ. και το σύνολο της ακτογραμμής 32 μέτρα (σε παλαιότερες μετρήσεις 465 μέτρα). Η ύπαρξή της όμως χαρίζει στην Ελλάδα 196 τ.χλμ. επιπλέον θαλάσσιου χώρου.
Υπάρχει εγκατεστημένος αυτόματος φάρος, που είχε καταστραφεί το 2012 και ξανακτίστηκε από το Πολεμικό Ναυτικό, που ενσωμάτωσε στην τσιμεντένια βάση του μια εικόνα του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών.
Η περιοχή γύρω από τη βραχονησίδα είναι πλούσια σε αλιεία και… πετρέλαιο! Οι ψαράδες την ονομάζουν «Λαδόξερα», αφού το πετρέλαιο που αναβλύζει διακρίνεται ως ελαιώδης ουσία στην επιφάνειά της.
Η ελληνικότητα της βραχονησίδας αμφισβητείται έντονα, όπως ήταν αναμενόμενο, από την Άγκυρα, γι’ αυτό, εδώ και χρόνια διεξάγεται ένας «άγνωστος πόλεμος» στην περιοχή. Μάλιστα το 2003 η τουρκική ακτοφυλακή είχε συλλάβει Έλληνες ψαράδες που έπλεαν στην περιοχή και τους οδήγησε στην Τουρκία κάνοντας προσωρινή κατάσχεση στο καΐκι τους!
ΠΡΙΝ ΣΗΜΕΡΑ
* * *
Ουρανός και θάλασσα, νησιά και βραχονησίδες της Ελλάδας μας, όλα αγαπημένα και πολύτιμα κομμάτια της πατρίδας μας και της καρδιάς μας. Μας τα παρέδωσαν κάτω απ᾽ τη σκιά της Γαλανόλευκης με αγώνες και θυσίες οι παππούδες μας. Κάτω απ᾽ τη σκιά της Γαλανόλευκης θα τα εμπιστευθούμε και μεις σ᾽ αυτούς που θα ᾽ρθουν!…
ία
[1] βλ. «Εθνική Κυριαρχία και προκλήσεις» β´, Π.τ.Ν., τεύχος Αυγούστου 2018, σ. 269-272.
[2] όπ. παραπάνω.
[3] ό. π.
«Πρός τή ΝΙΚΗ», Σεπτέμβριος 2018