Καλημέρα σας! Με λένε Φινέα Στενημαχιώτη και σας καλωσορίζω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, τη Θράκη. Θα είμαι ο ξεναγός σας σε χρόνους αλλοτινούς και τόπους βασιλικούς.
-
Με τον όρο ΘΡΑΚΗ εννοούμε μια μεγάλη περιοχή που εκτεινόταν άλλοτε από το Δούναβη ως το Αιγαίο και από τον Εύξεινο Πόντο ως τον Αξιό* ποταμό. Σήμερα το νοτιοδυτικό τμήμα της Θράκης που ανήκει στο ελληνικό κράτος περιλαμβάνει τρεις νομούς: Ξάνθης – Ροδόπης – Έβρου.
- Τον 7ο π.Χ. αιώνα Έλληνες από την Πελοπόννησο και τη Στερεά έφτασαν ως άποικοι στα παράλια της Θράκης. Οι Θράκες –αν και συγκρούστηκαν μαζί τους– υιοθέτησαν πολλά πολιτισμικά στοιχεία κι έγιναν ένα με όλους τους υπόλοιπους Έλληνες. Μιλούσαν την ίδια ελληνική γλώσσα, λάτρευαν τους ίδιους θεούς, είχαν τα ίδια ήθη κι έθιμα.
-
Η Θράκη δέχτηκε τις επιθέσεις των Περσών, όπως και όλοι οι υπόλοιποι Έλληνες. Το 492 π.Χ. μάλιστα, οι ονομαστοί για το απίστευτο θάρρος τους Θράκες απέκρουσαν τον Μαρδόνιο προκαλώντας του πολλές καταστροφές. Κι όταν ο περσικός κίνδυνος απομακρύνθηκε, οι Θράκες ακολούθησαν την κοινή πορεία του Ελληνισμού. Και σε λίγα χρόνια ενεπλάκησαν στον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Μετά την εξουθένωση των ελληνικών πόλεων από τον εμφύλιο πελοποννησιακό σπαραγμό, ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Β΄ θέλοντας να αναλάβει τα σκήπτρα στον ελλαδικό χώρο άρχισε να επεκτείνει το βασίλειό του. Το 348 π.Χ. καταλαμβάνει την Όλυνθο κι αρχίζει να υποτάσσει μια μια τις θρακικές πόλεις. Και ο γιος του όμως, ο Μέγας Αλέξανδρος, ακολούθησε την ίδια τακτική.
- Όταν ο Μέγας στρατηλάτης πέθανε, η Θράκη περιήλθε στο βασίλειο του Λυσιμάχου και κατόπιν στο θρόνο της ανέβηκε ο Πτολεμαίος Κεραυνός και η γυναίκα του Αρσινόη. Από το 183 π.Χ. όμως τα πράγματα για την εύφορη και όμορφη Θράκη άλλαξαν. Στα στρατηγικά εδάφη της πατούσαν πια οι Ρωμαίοι κατακτητές.
- Οι ιστορικοί μελετητές λένε ότι μέχρι και τον 3ο μ.Χ. αιώνα η Ρωμαιοκρατία υπήρξε στη βάση της μια μεγάλη περίοδος ειρήνης, κατά την οποία οι Θράκες αναπτύσσονται σ᾽ όλους τους τομείς. Το σπουδαιότερο όμως γεγονός που σφράγισε την πολιτισμική πορεία της ευρύτερης περιοχής ήταν ο εκχριστιανισμός της. Ήδη από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους το Ευαγγέλιο του Χριστού φτάνει στη Θράκη με τον Απόστολο Ανδρέα. Από τότε, μεγάλες και εξέχουσες, λάμπουν οι θρακικές Μητροπόλεις.
Και φτάσαμε στο χιλιόχρονο Βυζάντιο. Πολλά είναι τα βάσανα της πολύπαθης θρακικής γης, αλλά απίστευτη η αντοχή της στις αλλεπάλληλες ληστρικές επιδρομές. Από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα η Θράκη γνώρισε την αγριότητα των γερμανικών φύλων, Βησιγότθων και Οστρογότθων, τις φοβερές επιδρομές από τους Ούννους του Αττίλα. Κι ακόμη, επιδρομές από σλαβικές πολεμικές φυλές και βουλγαρικά φύλα, τα οποία μάλιστα θα γίνουν ο μόνιμος εφιάλτης της. Ακόμη κι όταν ο Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος τον 10ο αι. εξοντώνει τον βουλγαρικό στρατό και η Βουλγαρία γίνεται τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και πάλι το γένος των Βουλγάρων δεν ησυχάζει. Και οι ορδές των επιδρομέων δεν έχουν τελειωμό: Πετσενέγκοι, Νορμανδοί, Φράγκοι, Καταλανοί, Βενετοί λεηλατούν και καταστρέφουν.
- 1348 μ.Χ. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Θράκης εισβάλλουν στα εδάφη της οι Τούρκοι. Έξι αιώνες θα κρατήσει η Τουρκοκρατία στη Θράκη. Εξακόσια χρόνια η Θράκη δεν έχασε την ελπίδα και την ελληνικότητά της, αν και ο πληθυσμός της δοκιμάστηκε σκληρά.
- Ωστόσο έξυπνοι κι εργατικοί οι Θρακιώτες, αναδεικνύονται δημιουργοί ενός λαμπρού ελληνικού κόσμου στα νεότερα χρόνια (18ος αι.). Φιλιππούπολη, Καλλίπολη, Σαράντα Εκκλησιές, Στενήμαχος, Αδριανούπολη και πλήθος άλλες πόλεις γίνονται φάροι πολιτισμού. Εκκλησίες, σχολεία, ευαγή ιδρύματα, εμπορικοί οίκοι, τράπεζες, βιοτεχνίες δίνουν ζωή στην όλη περιοχή, που περιμένει όμως τη λευτεριά της.
- Η Θράκη δεν ήταν δυνατόν να εκδηλωθεί επαναστατικά, γιατί γειτνίαζε με την Κωνσταντινούπολη, το κέντρο της οθωμανικής διοίκησης. Εντούτοις μεγάλος αριθμός Θρακών έλαβε μέρος στην Επανάσταση στο Μωριά το 1821. Από τη Φιλιππούπολη καταγόταν ο Φιλικός Αντώνιος Κομιζόπουλος και οι Κυριάκος και Σταμάτιος Κουμπάρης. Ανάμεσα σʼ όλους ξεχωρίζουν οι μορφές του πλούσιου καπετάν Βισβίζη και της συζύγου του Δόμνας, που έδωσαν το «έχει» και τη ζωή τους για την ελευθερία. Πολλοί Θρακιώτες επίσης πολέμησαν σʼ όλα τα μέτωπα του στεριανού και ναυτικού Αγώνα. Αλλά και μετά τη δημιουργία του πρώτου μικρού ελληνικού κράτους εκατοντάδες Θρακιώτες συμμετείχαν στα απελευθερωτικά κινήματα σε Μακεδονία, Ήπειρο, Θεσσαλία, Κρήτη.
- 1878: Συνθήκη Αγίου Στεφάνου και Συνθήκη Βερολίνου. Και οι δύο σφράγισαν το τέλος του μεγάλου Ρωσοτουρκικού πολέμου. Με την πρώτη (Αγίου Στεφάνου) η Τουρκία παραχώρησε τη Θράκη στη Βουλγαρία. Η δεύτερη Συνθήκη (Βερολίνου) περιόρισε τη Βουλγαρία, αλλά όμως χώρισε τη Θράκη στα δυό: τη βουλγαρική ηγεμονία και την Ανατολική Ρωμυλία. Οι Βούλγαροι πραξικοπηματικά απέσπασαν την Ανατολική Ρωμυλία, χωρίς να κατορθώσουν να βγουν στο Αιγαίο, όπως αιώνες παράνομα λαχταρούν.
- Και φτάνουμε στα 1912. Ενωμένα τα τέσσερα Βαλκανικά κράτη –Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία– ετοιμάζονται να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό. Απελευθερώνονται η Μακεδονία, η Ήπειρος και τα νησιά του Β. Αιγαίου, η Κρήτη ενσωματώνεται στην Ελλάδα. Και η Θράκη; Δυστυχώς η Συνθήκη Βουκουρεστίου που σφράγισε τους Βαλκανικούς πολέμους στις 10/8/1913 παραχώρησε ολόκληρη τη δυτική Θράκη στη Βουλγαρία, ενώ στην Τουρκία κατακύρωσε την Ανατολική Ρωμυλία. Όλα αυτά όμως ως το 1919.
- 1919. Δικαίωση της αναμονής 600 χρόνων! Αμέσως μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου συμμαχικό στράτευμα με κύρια δύναμη την ελληνική 9η Μεραρχία και υπό τον Γάλλο στρατηγό Σαρπύ καταλαμβάνει τη Θράκη και την παραδίδει στο ελληνικό σώμα στρατού υπό τον Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη. Με ορμητήριο την Αλεξανδρούπολη ο ελληνικός στρατός εξορμά και ελευθερώνει την Ανατολική Ρωμυλία. Η θριαμβευτική Συνθήκη των Σεβρών το 1920 κατοχυρώνει για την Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης.
Δυστυχώς όμως ο θρίαμβος δεν κράτησε για πολύ. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922 και την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923, τα εδάφη της Θράκης διαμελίζονται εκ νέου. Ο ποταμός Έβρος ως υδάτινο σύνορο στα ανατολικά και η οροσειρά της Ροδόπης ως χερσαίο στα βόρεια, ορίζουν τα εναπομείναντα τμήματα της Ελληνικής Θράκης. Από τότε μέχρι σήμερα η Θράκη δοκίμασε την αγριότητα των Βουλγάρων και των Γερμανών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ελευθερώθηκε από τη Βουλγαρική κατοχή το 1944. Ωστόσο παραμένει μικρή, κομματιασμένη, αδικημένη και πάντα στο στόχαστρο αδηφάγων γειτόνων.
Είμαι Θρακιώτης από τη φημισμένη Στενήμαχο. Τώρα μένω στο Σουφλί. Συχνά κατεβαίνω σιμά στο μεγάλο μας ποτάμι, τον Έβρο. Κι εκεί, όταν όλα ησυχάσουν, το ποτάμι φουσκώνει παράξενα, τα νερά ασημίζουν και φέρνουν στο ρυτίδιασμά τους φωνές ελληνικές. Αντίπερα ανασαίνει ένας ολάκερος λαός. Όχι, η Θράκη δεν τελειώνει εδώ, είναι μεγάλη η γη της.
Ο ξεναγός σας
Φινέας
*σ.σ. Κατ’ άλλους, ως το Νέστο ποταμό. Οι αναφορές ποικίλλουν.
Χάρτες: Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης
«Προς τη ΝΙΚΗ», Νοέμβριος 2013